رژیم کتوژنیک یکی از انواع رژیم های لاغری با کاهش وزن سریع است که تاثیر زیادی روی سلامت جسمانی و پیشگیری از بیماری های مختلف دارد.
لاغر شدن یکی از آرزوهای اصلی بسیاری از ایرانیان است. در حالی که رژیم لاغری متنوعی برای لاغری و کاهش وزن وجود دارند، بسیاری از افراد به دنبال یک روش سریع و موثر هستند تا بتوانند خیلی زود از شر چربی های اضافه و اضافه وزن راحت شوند. یکی از انواع رژیم هایی که حتما تا به حال نام آن را شنیده اید، رژیم کتوژنیک است. این رژیم بر پایه چربی طراحی شده و می تواند به شما برای کاهش وزن سریع کمک کند. اگرچه بسیاری از مطالعات که روی این رژیم انجام شده اند، اثربخشی آن را تایید می کنند؛ اما باز هم بهتر است قبل از استفاده از این رژیم، در مورد اثربخشی، فواید و عوارض آن اطلاعات کسب کنید. در ادامه این مقاله قصد داریم صفر تا صد رژیم کتوژنیک را به شما عزیزان توضیح دهیم.
معرفی رژیم کتوژنیک + تاریخچه
قبل از اینکه بخواهیم در مورد چیستی رژیم کتوژنیک صحبت کنیم، اجازه دهید تا توضیح مختصری در مورد این رژیم و تاریخچه آن بدهیم. رژیم کتوژنیک یک روش تغذیه درمانی میان افرادی بود که از بیماری صرع رنج می بردند. این رژیم در دهه 20 و 30 میلادی بسیار رایج بود و برای غلبه با مشکل گرسنگی بیماران مبتلا به صرع، تجویز می شد. اما کم کم با پیشرفت علم، این روش درمانی به فراموشی سپرده شد. تا زمانی که مجددا در سال 1994 فردی معروف این روش درمانی را برای پسر خودش اجرا کرد. در این زمان بود که رژیم کتوژنیک دوباره در جهان شناخته شد و بسیاری از پزشکان نیز از آن استفاده کردند.
به طوری که در سال 1998 بسیاری از مردم به این رژیم علاقه مند شدند. همچنین، در سال 1997 میلادی نیز یک فیلم با نام اول، آسیب نرسان تولید شد که مربوط به این روش درمانی در بیماران مبتلا به صرع بود. تا به امروز نیز این روش درمانی، برای افراد مبتلا به صرع و کودکان و بزرگسالان دیگر برای کاهش وزن مورد استفاده قرار می گیرد.
خب حالا که با تاریخچه رژیم کتوژنیک آشنا شدید، باید در مورد خود این رژیم صحبت کنیم. رژیم کتوژنیک یک رژیم پرچربی و کم کربوهیدرات است که البته در آن مقداری پروتئین نیز وجود دارد. این رژیم برای غلبه بر گرسنگی از چربی ها استفاده می کند و با حداقل رساندن کربوهیدرات، از افزایش وزن جلوگیری می کنید. اگر بخواهیم درصدهای حدودی مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی را بگوییم؛ باید بگوییم که در وعده های غذایی شما در این رژیم حدودا 5 درصد کربوهیدرات، 20 درصد پروتئین و 75 درصد چربی است
چگونه با رژیم کتوژنیک لاغر می شویم
رژیم کتوژنیک یک رژیم بر پایه سوخت و ساز چربی است. برخی از افراد تصور می کنند که به دلیل مصرف چربی بالا در این نوع رژیم، نمی توانند شاهد کاهش وزن خودشان باشند. اما این طور نیست و این رژیم می تواند بر روی کاهش وزن و لاغری شما موثر باشد. اثربخشی رژیم کتوژنیک بر اساس رویکرد طبیعی بدن در سوزاندن چربی ها مشخص می شود.
بدن مانند یک ماشین دوگانه سوز است که سوخت اول آن قندها هستند. ما با خوردن قندها (کربوهیدرات ها) مانند برنج و نان و ...، قند را به شکل کربوهیدرات دریافت می کنیم. بدن کربوهیدرات ها را به گلوکز تجزیه می کند و سپس از گلوکز به عنوان سوخت اولیه استفاده می کند. کبد قند اضافه را به کمک انسولین (کلید ورود قند به کبد) ذخیره می کند تا در صورت نیاز قند را آزاد کند.
وقتی که مصرف کربوهیدرات بسیار کم است (مانند آنچه در رژیم های کم کربوهیدرات مثل اتکینز و کتوژنیک اتفاق میافتد) ابتدا ذخایر گلوکز کبد تخلیه می شود. از آنجایی که بدن کربوهیدرات کافی برای سوزاندن انرژی ندارد، به سراغ سوخت دوم که همان چربی ها هستند میرود و آنها را می سوزاند. همانطور که بدن چربی را تجزیه می کند، ترکیبی به نام کتون تولید می کند. در این حالت کتون ها یا اجسام کتونی منبع اصلی انرژی بدن و مغز به شمار میروند.
کتون ها یا از چربی رژیم غذایی تولید میشوند که به آن کتوز تغذیه ای میگویند و یا ذخایر چربی بدن برای تولید کتون استفاده میشوند. در حالت عادی کبد مقدار کمی کتون را به تنهایی تولید می کند. اما وقتی سطح گلوکز دریافتی کاهش یابد، سطح انسولین نیز کاهش خواهد یافت. کاهش سطح انسولین نیز باعث می شود کبد تولید کتون را افزایش دهد تا انرژی کافی برای مغز فراهم شود. بنابراین، در این حالت مقدار اجسام کتونی در خون بالا میرود.در این زمان است که می گوییم بدن وارد چرخه طبیعی «کتوز» شده است.
انواع رژیم کتوژنیک
اگرچه هر یک از انواع رژیم کتوژنیک برای لاغری و کاهش وزن مورد استفاده قرار می گیرند؛ اما بهتر است که قبل از گرفتن این رژیم ها، در مورد انواع آن ها نیز اطلاعات کسب کنید. در ادامه به 4 مدل از انواع رژیم کتوژنیک اشاره می کنیم.
اگر قصد دارید با یک رژیم کتو خوب وزن خودتان را کاهش دهید و از طرفی می خواهید فشار زیادی به بدن خودتان وارد نکنید، ما به شما رژیم کتو استاندارد را پیشنهاد می کنیم. این رژیم حاوی 75 درصد چربی، 15 الی 20 درصد پروتئین و 5 الی 10 درصد کربوهیدرات است.
یکی از انواع رژیم های کتو که می تواند برای ورزشکاران بسیار ایده آل باشد، رژیم کتو دوره ای است. در این رژیم در بازه های زمانی مختلف، درصد مختلفی از چربی، پروتئین و کربوهیدرات را مصرف می کنید. یعنی یک دوره مربوط به روزهای کتو است و یک دوره مربوط به روزهای آزاد.
در روزهای آزاد می توانید در حدود 50 درصد کربوهیدرات، 25 درصد پروتئین و 25 درصد چربی میل کنید. اما در روزهای رژیم کتوژنیک، باید 75 درصد چربی، 15 الی 20 درصد پروتئین و 5 الی 10 درصد کربوهیدرات مصرف نمایید. این رژیم به دلیل داشتن تنوع غذایی بیشتر، می تواند مناسب افرادی باشد که به هر دلیلی نمی توانند از یک رژیم سرسخت پیروی کنند.
افرادی که به دنبال یک رژیم با درصد کربوهیدرات بیشتر هستند، می توانند رژیم کتو هدفمند را انتخاب کنند. در این رژیم افراد باید روزانه 65 الی 70 درصد چربی، 20 درصد پروتئین و 10 الی 15 درصد کربوهیدرات مصرف کنند که نسبت به میزان مصرف کربوهیدرات در رژیم کتو استاندارد، حدود 5 درصد بیشتر است. اما چرا می گوییم این رژیم برای بدنسازها گزینه خوبی است؟ چون در این رژیم ورزشکاران اجاره دارند که قبل و بعد از ورزش خودشان 20 الی 30 درصد کربوهیدرات میل کنند. در این صورت میزان انرژی آن ها افزایش پیدا می کند.
افرادی که فعالیت بدنی شدید دارند باید برای جلوگیری از تحلیل رفتن ماهیچه ها، از پروتئین بیشتری استفاده کنند. رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا نیز با همین هدف طراحی شده است. به طوری که افراد روزانه حدود 60 الی 65 درصد چربی، 30 درصد پروتئین و 5 الی 10 درصد کربوهیدرات مصرف می کنند. این مدل از رژیم کتو می تواند برای ورزشکاران حرفه ای، بدنسازها و ... مورد استفاده قرار قرار گیرد. بسیاری از افراد به دلیل متعادل بودن این رژیم، آن را به رژیم استاندارد کتو ترجیح می دهند.
افرادی که از رژیم کتوژنیک منع شده اند
اگرچه رژیم کتوژنیک می تواند برای کاهش وزن موثر باشد و فواید زیادی نیز برای بدن داشته باشد؛ اما به هر حال همه افراد نمی توانند از این رژیم کمک بگیرند. از جمله افراد منع شده از رژیم کتو عبارتند از:
علاوه بر این رژیم های سخت مانند کتو می توانند باعث انزوای اجتماعی یا اختلال در غذا خوردن شود.
رژیم کتو برای چه کسانی مناسب است؟
چه مدت طول می کشد تا چربی ها شروع به سوختن نمایند (مقدار کتون در بدن بالا رود)؟
اگر روزانه بین 20 تا 50 گرم کربوهیدرات مصرف شود، معمولاً 2 تا 4 روز طول می کشد تا وارد کتوز شده و چربی ها شروع به سوختن نمایند. با این حال، زمان لازم برای وارد شدن به این حالت بر اساس عوامل مختلفی متفاوت است. ممکن است یک هفته یا بیشتر طول بکشد تا به تولید کتون در بدن شروع گردد. عواملی مانند سن، مصرف کربوهیدرات، چربی و پروتئین، سطح فعالیت بدنی، متابولیسم، سلامت خواب و سطح استرس بر مدت زمانی که طول می کشد تا چربی ها شروع به سوختن نمایند،اثرگذار است.
اگر قبل از شروع رژیم کتو از یک رژیم غذایی پر کربوهیدرات پیروی میکردید، نسبت به افرادی که از رژیم کم کربوهیدرات پیروی می کردند، به این دلیل که ابتدا باید ذخایر گلوکز تخلیه گردد، زمان رسیدن به کتوز در بدن طولانی تر خواهد بود.
ممکن است با رژیم روزه داری متناوب بتوان سریعتر به کتوز رسید.
فواید رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک در کنترل سیری و اشتهای شما موثر است. پس می توانید بدون دردسر و نگرانی، یک کاهش وزن اصولی داشته باشید. اما همه فواید رژیم کتو به همین جا ختم نمی شود. این رژیم می تواند در کنترل بیماری ها، پیشگیری از آن ها و یا حتی درمان آن ها موثر باشد. البته فواید این رژیم زمانی قابل دسترس است که بتوانید به صورت اصولی از آن کمک بگیرید. در ادامه به فواید رژیم کتو اشاره می کنیم.
عوارض رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک یکی از بهترین رژیم ها برای کاهش وزن است و در آن شکی نیست. اما موضوعی که نباید فراموش کنید، عوارض رژیم کتوژنیک است. متاسفانه برخی از افراد تصور می کنند چون می توانند با این رژیم وزن کم کنند، باید آن را در بازه زمانی زیادی ادامه دهند. در صورتی که رعایت رژیم کتو باید مطابق با نظر پزشک صورت گیرد. به طوری که اگر پزشک یک بازه زمانی را برای رعایت این رژیم توصیه کرد، دیگر افراد آن را ادامه ندهند.
عدم وجود گلوکز در بدن می تواند باعث ایجاد مشکلات خاصی در مغز و سیستم عصبی شود. چون گلوکز منبع اصلی تغذیه برای مغز و سیستم عصبی است. به همین خاطر، معمولا افرادی که از این رژیم پیروی می کنند، احساس بی حوصلگی، عدم تمرکز و پرخاشگری دارند. حتی ممکن است این عوارض بر روی ارتباطات این افراد با دیگران نیز تاثیر بگذارند.
اگر رژیم کتو به درستی رعایت نشود و میزان مصرف پروتئین نیز مدیریت نشود، احتمال بروز مشکلاتی مانند پوکی استخوان، آتروفی ماهیچه ها و ... افزایش پیدا می کند. افرادی که مبتلا به سنگ کلیه هستند و یا بیماری های زمینه ای دارند، باید حتما با پزشک برای رعایت این رژیم مشورت کنند. همچنین، افراد می توانند برای غلبه بر عوارض رژیم کتو، در ابتدا با یک رژیم متعادل تر و حاوی کربوهیدرات بیشتر پیش بروند و کم کم میزان کربوهیدرات مصرفی خودشان را کاهش دهند. در این صورت شوک زیادی به بدن وارد نخواهد شد. از جمله عوارض رژیم کتوژنیک عبارتند از:
مراحل رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک یک رژیم سخت گیرانه برای کاهش کربوهیدرات است. به همین خاطر، شاید در اولین روزها و هفته های ابتدایی، بهتر باشد که به خودتان سخت نگیرید و کمی ساده تر رژیم را رعایت کنید. بنابراین، رژیم کتوژنیک جزء رژیم هایی است که باید مرحله به مرحله پیش برود.
در روزهای ابتدایی توصیه می کنیم که تا جایی که سیر می شوید، غذا بخورید و از گرسنه ماندن بیش از حد جلوگیری کنید. سپس در هفته های بعدی کم کم میزان کربوهیدرات مصرفی خودتان را کاهش دهید تا در نهایت به میزان 10 یا 5 درصد برسد. حتما در حین رژیم به اندازه متعادل از آب استفاده کنید تا شاهد بروز مشکلاتی از قبیل سنگ کلیه نباشید.
بهترین روش برای تعیین مراحل رژیم کتوژنیک مراجعه به یک متخصص است. چون هر فرد بر اساس شرایط اولیه ای که دارد، رژیم دریافت می کند. این موضوع نشان می دهد که پیروی از رژیم های آماده کتو که لیست آن ها را در اینترنت مشاهده می کنید، راه حل خوبی نیست و ممکن است مشکلات زیادی را به وجود آورد.
لیست مواد غذایی مجاز در رژیم کتوژنیک
اگر می خواهید بدانید که مواد غذایی مجاز در رژیم کتوژنیک کدامند، باید اصول این رژیم را در ذهن خودتان مرور کنید. در این رژیم مصرف کربوهیدرات کم و مصرف چربی بالا است. بنابراین، لازم است که افراد از مواد غذایی استفاده کنند که دارای کربوهیدرات کم و چربی بالایی هستند. در ادامه به برخی از مواد غذایی مجاز در رژیم کتو اشاره می کنیم.
لیست مواد غذایی غیرمجاز در رژیم کتوژنیک
هر مواد غذایی که میزان بالایی از کربوهیدرات دارند، نباید در رژیم کتوژنیک مورد استفاده قرار گیرند. از جمله مواد غذایی ممنوعه و غیر مجاز در رژیم کتو، عبارتند از:
کدام رژیم کتوژنیک موثرتر است؟
نمی توان پاسخ صحیحی به اینکه کدام رژیم کتوژنیک موثرتر است، داد. چرا که بر اساس شرایط جسمی هر فرد، میزان اثربخشی این رژیم ها نیز متفاوت خواهد بود. بهتر است برای تعیین بهترین رژیم کتو، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. در این صورت بر اساس شرایط جسمی و بدنی شما، بهترین رژیم به شما پیشنهاد می شود. گاهی حتی افراد در اثر رعایت این رژیم، لاغر نمی شوند. در این صورت می توان با توصیه متخصص تغذیه، از رژیم های دیگری برای آن ها استفاده کرد.
تاثیر رژیم کتوژنیک بر روی برخی بیماری ها
رژیم کتوژنیک به دلیل داشتن اصول خاصی، می تواند برای کنترل و درمان برخی از بیماری ها موثر باشد که عبارتند از:
یکی از فواید استفاده از رژیم کتو این است که می توانید با آن از بروز دیابت پیشگیری کنید. با این رژیم میزان چربی های اضافه در بدن شما کاهش پیدا می کنند. بنابراین، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و پیش دیابت در افراد با کاهش چربی کاهش پیدا می کند.
رژیم کتوژنیک می تواند در کنترل بیماری های قلبی موثر باشد. چرا که بسیاری از این بیماری ها در اثر مصرف میزان بالای چربی و فشار خون بالا اتفاق می افتد. با کاهش چربی های اضافه در اطراف شکم و عدم تجمع چربی در رگ های خونی، سلامت قلب نیز بهبود پیدا می کند.
سلول های سرطانی برای رشد نیاز به کربوهیدرات دارند. زمانی که شما رژیم کتوژنیک را رعایت می کنید و میزان کربوهیدرات مصرفی خودتان را کاهش می دهید، احتمال رشد سلول های سرطانی نیز در بدن شما کاهش پیدا می کند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند در اثر بالا رفتن انسولین در بدن ایجاد شود. زمانی که شما میزان کربوهیدرات مصرفی خودتان را کاهش می دهید، میزان سطح انسولین نیز در شما کاهش پیدا می کند. در این زمان است که تخمدان از حد معمولی بزرگ تر نخواهد شد. کم کم با کنترل مصرف کربوهیدرات، میزان رشد کیست ها نیز کاهش پیدا می کنند.
داشتن پوستی زیبا و شاداب، کار ساده ای نیست. لازم است که افراد حتما تغذیه مناسبی داشته باشند، تا بتوانند از پوست زیبای خودشان لذت ببرند. سلامت پوست با کمک رژیم کتوژنیک تضمین می شود. از طرفی این رژیم در پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست هم موثر است.
رژیم کتوژنیک یک رژیم محدود شده برای مصرف کربوهیدرات است. از قدیم تا به امروز این رژیم اثربخشی خوبی برای کاهش حملات صرع در کودکان داشته است.
برخی از تحقیقات نشان می دهند که مصرف کربوهیدرات محدود و پیروی از رژیم کتوژنیک، می تواند به درمان آلزایمر کمک کند. بنابراین، در صورت توصیه پزشک متخصص می توان مصرف کربوهیدرات را برای این افراد کاهش داد.
هنوز نیاز به انجام تحقیقات بسیار بیشتری است تا مشخص شود تاثیر رژیم کتوژنیک روی بیماری پارکینسون چگونه است. اما برخی از تحقیقات نشان می دهند که این رژیم می تواند روی درمان بیماری پارکینسون موثر باشد.
رژیم کتوژنیک چگونه اشتها و گرسنگی را کنترل می کند؟
رژیم غذایی استاندارد که حاوی کربوهیدرات بالایی است، می تواند باعث ایجاد نوسانات شدید در قند خون شما شود. این موضوع باعث افزایش احساس گرسنگی می شود. اما رژیم کتوژنیک با داشتن میزان کربوهیدرات محدود، نوسانی را در اشتهای شما ایجاد نمی کند. از طرفی بدن شما با این رژیم وارد فاز چربی سوزی می شود و دیگر نگرانی از این بابت برای شما وجود ندارد.
رژیم کتوژنیک چگونه باعث افزایش سوخت و ساز بدن می شود؟
رژیم کتوژنیک می تواند باعث بهبود سوخت و ساز بدن شما شود. دلیل این موضوع هم مصرف چربی زیاد و عدم مصرف کربوهیدرات است. در این صورت بدن شما مجبور می شود که به جای مصرف کربوهیدرات، از چربی ها استفاده کند. بنابراین، از میل کردن چربی زیاد با کالری بالا نترسید. چون بدن شما با این رژیم چربی سوزی خوبی خواهد داشت.
مقدار کاهش وزن در یک دوره رژیم کتوژنیک
مقدار کاهش وزن در یک دوره رژیم کتوژنیک بر اساس شرایط فرد، میزان مراقبت های فردی و نوع رژیم تعیین می شود. شاید برای شما جالب باشد که بدانید، برخی از افراد در حین رژیم فقط 3 الی 4 کیلوگرم از دست می دهند. برخی دیگر هیچ کاهش وزنی ندارند و برخی از افراد نیز بالای 10 کیلوگرم وزن کم می کنند. هیچ بازه عددی متوسطی برای میزان کاهش وزن در افراد وجود ندارد.
در طول دوره رژیم کتوژنیک از چه مکمل هایی استفاده شود؟
با توجه به اینکه در هر رژیم غذایی مانند رژیم کتوژنیک مصرف یک سری از مواد غذایی محدود می شوند، لازم است که افراد حتما از مکمل های مناسب نیز استفاده کنند. برای تعیین بهترین مکمل های تغذیه ای جهت مصرف در حین رژیم کتوژنیک، توصیه ما این است که با پزشک تغذیه مشورت کنید. در این صورت خیالتان از بابت مکمل هایی که خریداری می کنید، راحت تر خواهد بود.
تری گلیسیریدها زنجیره متوسط، از جمله مکمل های تغذیه ای هستند که می توانید در رژیم کتوژنیک آن ها را مصرف کنید. این مکمل به دلیل داشتن یک نوع چربی خاص که به سرعت تجزیه می شود و باعث افزایش انرژی خواهد شد، تاثیر زیادی روی افزایش انرژی افراد در حین رعایت این رژیم دارد.
با توجه به اینکه در رژیم کتوژنیک میزان مصرف کربوهیدرات کاهش پیدا می کند و از طرفی سطح انرژی بدن شما نیز کم می شود، بسیار مهم است که از مکمل حاوی منیزیم استفاده کنید. چون منیزیم باعث افزایش سطح انرژی در بدن می شود. همچنین این ماده معدنی نقش موثری در تنظیم سطح قند خون، بهبود سبک زندگی و کاهش خستگی دارد.
اسیدهای چرب امگا 3 که در این مکمل ها وجود دارند، می توانند در کنترل شرایط جسمی شما در حین رژیم موثر باشند. معمولا در رژیم غذایی کتوژنیک، میزان مصرف اسیدهای چرب امگا 3 کاهش پیدا می کند. با توجه به نیاز بدن برای مصرف این مکمل ها، توصیه می کنیم حتما آن ها را مصرف کنید.
مکمل حاوی منیزیم
تفاوت رژیم کتوژنیک با رژیم کتوپلاس
رژیم کتوژنیک یک نسخه پیشرفته تر از رژیم کتوپلاس است. در این رژیم میزان مصرف کربوهیدرات، چربی و پروتئین بهینه تر شده است. دیگر می توانید مقداری نان سبوس دار نیز در رژیم کتوپلاس میل کنید که عملا در رژیم کتوژنیک، امکان پذیر نبود. مواد غذایی که در رژیم کتوپلاس مورد استفاده قرار می گیرند، ساده تر از مواد غذایی هستند که در رژیم کتوژنیک هستند. بنابراین، رعایت رژیم کتوپلاس ساده تر است؛ ولی شاید اثربخشی رژیم کتوژنیک سریع تر و بهتر از کتوپلاس باشد.
سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که در بدن افراد دیابتی نیز در صورت عدم کنترل قند کتون تولید میشود در نتیجه نفس این افراد نیز بوی کتون میدهد (حالتی که به آن کتواسیدوز دیابت می گویند) .آیا می توان گفت که تولید اجسام کتونی در افراد دیابتی خوب است و موجب کنترل قند خون آنها میشود؟ به عبارت دیگر تفاوت بین کتوز و کتواسیدوز دیابت چیست؟
کتوز و کتواسیدوز مرتبط با دیابت دو مساله بسیار متفاوت هستند. در طول کتوز، در خون کتون وجود دارد اما به اندازه ای نیست که خون اسیدی شود. این حالت معمولا در روزه داری و یا پیروی از رژیم کم کربوهیدارت رخ میدهد .کتوز مضر نیست ولی کتواسیدوز دیابتی وضعیتی است که افراد مبتلا به دیابت و افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده نشده را تحت تاثیر قرار می دهد. زمانی اتفاق می افتد که خون به دلیل کمبود انسولین اسیدی شده و کتون های زیادی دارد. کتواسیدوز مرتبط با دیابت بسیار خطرناک است و نیاز به درمان فوری دارد.
و در پایان تاکید می کنیم که قبل از شروع هر برنامه غذایی حتما با یک متخصص تغذیه مشورت نمایید.
نظر شما