رژیم غذایی مناسب برای بیماران دیابتی چیست ؟

دیابت شیرین (diabetes mellitus) معمولاً به عنوان دیابت شناخته می شود، بیماری است که در آن گلوکز خون یا قند خون بدن بسیار بالا است. گلوکز از غذایی که می خوریم به دست می آید و منبع اصلی انرژی بدن است. انسولین، هورمونی که در پانکراس تولید می شود و به رسیدن گلوکز به سلول های بدن کمک می کند. دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن برای ورود قند به سلول یا انسولین تولید نمی‌کند ، یا اگر انسولین تولید می شود کافی نبوده یا کارایی لازم را ندارد(حالتی که تحت عنوان مقاومت به انسولین نامیده می شود) و بنابراین گلوکز در خون انباشته می‌شود.

مقدار بالای گلوکز خون به طور مداوم می تواند به مرور زمان باعث مشکلاتی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه و از دست دادن بینایی شود. با این حال، با درمان مناسب می توان دیابت را به طور موثر مدیریت کرد و عوارض را به حداقل رساند. اگر شما هم مبتلا به دیابت هستید و یا علایم ابتلا به دیابت را دارید با ما همراه باشید تا مطالب جالبی را برایتان ارائه دهیم. به منظور شناخت بهتر بیماری دیابت بهتر است ابتدا انسولین را بهتر بشناسیم و با وظایف آن در بدن اشنا شویم

انسولین چیست و چه وظایفی به عهده دارد؟

انسولین هورمونی است که توسط (پانکراس) لوزالمعده تولید و در خون ترشح می شود و میزان گلوکز یا قند خون را در هر لحظه کنترل می کند. همچنین به ذخیره گلوکز در کبد، چربی و ماهیچه ها کمک می کند. نکته بسیار مهم در خصوص انسولین وظیفه ای که در ساخت و ذخیره چربی خصوصا چربی شکمی دارد. در سوخت و ساز پروتئین هم نقش دارد. پس ماده بسیار مهمی در بدن ماست. و بسیاری از فرایندها را در بدن تنظیم می کند.

بیایید ببینیم وقتی غذا می خوریم چه اتفاقی برای انسولین می افتد. وقتی غذا می خوریم، سطح گلوکز خون افزایش پیدا می کند و پیامی به پانکراس برای تولید انسولین فرستاده می شود تا قند با کمک انسولین وارد سلول ها شده و قند خون مجدد به حالت طبیعی برگردد.انسولین مانند کلیدی است که قفل سلول را برای ورود گلوکز باز می کند و بدن انسولین گلوگز برای ورود به سلول با در بسته مواجه می شود. در یک فرد عادی انسولین ترشح شده قفل سلول باز شده و قند وارد سلول شده و برای تولید انرژی در سلول ذخیره و در زمان نیاز استفاده می شود. در افراد مبتلا به دیابت چند حالت وجود دارد یا انسولین ترشح نمی شود(دیابت نوع1) یا اگر انسولین تولید می شود ،به مقدار کافی تولید نشده و یا انسولین تولید شده که مقدار آن کافی هم هست کارایی لازم برای باز کردن قفل سلول را ندارد و اصطلاحا فرد مبتلا به مقاومت به انسولین  و دیابت نوع دو می شود. در این حالت قند خون افزایش یافته و سلول ها خالی از قند هستند.در این زمان انسولین دست به کار دوم خود می زند و قند ها به چربی تبدیل کرده و در ناحیه شکم ذخیره می کند.علت اینکه بسیاری از افراد دیابتی دچار چاقی شکمی هستند نیز همین موضوع است. حال که با عملکرد انسولین آشنا شدیم، به سراغ شناخت انواع دیابت برویم.

انواع دیابت :

دیابت انواع مختلفی دارد: دیابت نوع یک-دیابت نوع دو- دیابت بارداری  و دیابت بی مزه، که دیابت نوع یک و نوع دو شایع ترین آنها هستند. از این میان، دیابت نوع دو تا حد زیادی شایع تر است و تقریباً 90 درصد از کل موارد دیابت را تشکیل می دهد.

دیابت نوع یک:

دیابت نوع یک معمولا در سنین کودکی یا نوجوانی ایجاد و تشخیص داده می شود، اگرچه می تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. این نوع دیابت زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن پانکراس را به عنوان یک عضو بیگانه در نظر گرفته و از جانب آن احساس خطر می کند در نتیجه ، به سلول های پانکراس حمله کرده و آن را از بین می برد.در نتیجه انسولین در بدن تولید نمی شود و سطح گلوکز خون بسیار بالا می رود.علت اصلی دیابت نوع یک به طور کامل شناخته نشده است. اگرچه به عنوان یک اختلال ارثی طبقه بندی نمی شود، اما اگر یکی از بستگان نزدیک، مانند والدین یا خواهر و برادر، این بیماری را داشته باشد، احتمال ابتلای فرد به دیابت نوع یک بیشتر است.امروزه ثابت شده است که شیر مادر می تواند احتمال ابتلا به این نوع دیابت را کاهش دهد.در نتیجه در خانوده هایی که دیابت نوع یک وجود دارد، شیر مادر می تواند به عنوان عاملی برای پیشگیری از ابتلا به این نوع دیابت باشد.علائم دیابت نوع یک معمولاً به سرعت، طی چند روز یا چند هفته ظاهر می شوند و کودک یا نوجوان علایمی مانند تشنگی، خستگی و تکرر ادرار را تجربه می کند. تنها راه درمان این نوع دیابت استفاده از انسولین و رعایت رژیم غذایی است.البته تنظیم رژیم غذایی باید با توجه به دوز و زمان مصرف انسولین و توسط یک فرد مجرب صورت پذیرد تا بیمار دچار افت قند(هیپوگلیسمی) یا افزایش قند(هایپرگلیسمی) نشود. هر دو حالت خطرناک بوده ولی خطر افت قند بسیار بیشتر از افزایش قند می باشد و در صورت عدم درمان ممکن است منجر به فوت بیمار شود .

دیابت نوع دو:

دیابت نوع دو معمولاً افراد بالای 40 سال را گرفتار می کند، اگرچه در حال حاضر چاقی روز افزون باعث شده که دیابت در سنین پایین تر نیز اتفاق بیفتد. همان طور که گفتیم این نوع دیابت زمانی رخ می دهد که بدن مقدار کافی انسولین تولید نمی کند ویا انسولین به مقدار کافی تولید شده ولی بر قفل سلول بی اثر بوده و توانایی خود برای وارد نمودن قند به داخل سلول را از دست می دهد (چیزی که به عنوان مقاومت به انسولین شناخته می شود). در نتیجه انسولین و قند خون همزمان در خون بالا می رود و این یعنی تولید و ذخیره بیشتر چربی و چاقی. چاقی خود نیز عاملی برای مقاومت بیشتر به انسولین می شود و این سیکل معیوب ادامه پیدا می کند .یعنی چاقی موجب مقاومت به انسولین شده و مقاومت به انسولین هم موجب چاقی خواهد شد.بدون شکستن این چرخه امکان تنظیم قند خون وجود ندارد.شکستن این چرخه باید توسط یک رژیم شناس مجرب صورت پذیرد. ما شما را در شکستن این چرخه یاری خواهیم نمود. بهتر است علایم این بیماری رانیز بشناسیم.به طور کلی تشنگی و خستگی مفرط و تکرر ادرار ازعلایم اولیه این هر دو نوع دیابت هستند.البته فراموش نکنیم که در بعضی موارد نیاز به مصرف دارو نیز می باشد . ولی مدیریت رژیم غذایی در تنظیم قند خون اهمیت بسیاری دارد. بهتر است نگاهی نیز به سایر انواع دیابت بیندازیم که کمتر شایع هستند

دیابت بارداری (GDM):

 دیابتی است که برای اولین بار در دوران بارداری و به علت تغییرات هورمونی رخ داده است. به عبارت دیگر افراد مبتلا به دیابت بارداری قبل از بارداری مبتلا به دیابت نبوده اند. ابتلا به دیابت بارداری خطر سقط جنین، زایمان زودرس و احتمال سزارین را افزایش می دهد، اگرچه با مدیریت صحیح می توان این خطرات را به میزان قابل توجهی کاهش داد. معمولا افراد چاق بیشتر احتمال ابتلا به دیابت بارداری را دارند.تنظیم رژیم غذایی برای مادران مبتلا به دیابت بارداری بسیار مهم بوده و افزایش یا افت قند خون مادر می تواند بر رشد جنین موثر باشد.

دیابت شروع بلوغ در جوانان (MODY):

 یک نوع نادر و ارثی دیابت است که در اثر جهش یک ژن و معمولا در سنین حدود 25 سالگی خود را نشان می دهد. در بسیاری از موارد، علائم و نشانه‌های MODY خفیف هستند و ممکن است کمترمورد توجه قرار گرفته و فقط از طریق آزمایش‌های معمول یا آزمایشی که  برای تشخیص بیماری دیگرداده می شود، شناسایی می‌شود.MODY شکل نادری از دیابت است که با دیابت نوع یک و نوع دو متفاوت است ولی اگر والدین مبتلا به دیابت باشند و یا دیابت در دو یا چند نسل قبل دایما تکرار شود،شانس ابتلا بیشتر می شود. در این نوع دیابت لزوما نیاز به دریافت انسولین نیست.به علت نادر بودن معمولا با دیابت نوع یک و دو اشتباه تشخیص داده می شود

دیابت نوزادی:

دیابت نوزادی شکل بسیار نادری از دیابت است که معمولاً در کودکان زیر شش ماه تشخیص داده می شود. این بیماری در اثر جهش ژنی ایجاد می شود. دو نوع دیابت گذرا و دائمی وجود دارد. همان طور که از نام هر یک پیداست، دیابت گذرا، همیشگی نبوده، طی چند هفته اول زندگی اتفاق می افتد و قبل از ۱۲ ماهگی هم بهبود می یابد. اما در برخی موارد، در سنین نوجوانی مجدد عود می کند. دیابت دائمی نیز برای همیشه همراه فرد خواهد بود. از نشانه های دیابت نوزادان می توان به تشنگی، تکرر ادرار و کم شدن آب بدن اشاره کرد.

دیابت نوع سه:

 نام جایگزین پیشنهادی برای بیماری آلزایمر است، زیرا در برخی موارد، آلزایمر می تواند با مقاومت به انسولین مرتبط باشد.

حالتی نیز وجود دارد از از آن به عنوان پره دیابت (Prediabetes) نام برده می شود. اگر چه نوعی دیابت نیست، ولی به عنوان مرحله قبل از دیابت شناخته می شود.یک فرد مبتلا به پره دیابت در صورتی که رژیم غذایی را رعایت نکند، به دیابت مبتلا خواهد شد.در این حالت میزان گلوکز خون بالا است، ولی نه به آن اندازه که به عنوان فرد دیابتی شناخته شود، خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و سایر عوارضی که معمولاً با دیابت مرتبط است، در این افراد وجود دارد.از علایم اولیه این بیماری بی علامتی آن است.ولی اگر دچار چاقی هستید و علایم زیر را دارید احتمال ابتلا به پره دیابت در شما وجود دارد: یکی از تیره یا مخملی شده پوست در قسمت های خاصی از بدن خصوصا گردن ،. افزایش تشنگی، تکرر ادرار، خستگی، افزایش گرسنگی، بی حسی یا گزگز در پاها یا دست ها، تاری دید،عفونت های مکرر و دیر التیام پیدا کردن زخم ها.اگر این علایم دارید حتما به فکر کاهش وزن خود باشید.

علایم دیابت

• تشنگی بیش از حد

• تکرر ادرار

• گرسنگی بیش از حد

• خستگی

• تاری دید

• زخم هایی که دیر التیام می یابند

• کاهش وزن بی دلیل

• سوزن سوزن شدن و یا درد در اندام ها

علائم دیابت نوع یک معمولاً به سرعت و در طی چند روز یا چند هفته ایجاد می شوند، در حالی که علائم دیابت نوع 2 معمولاً به تدریج و معمولاً طی ماه ها یا سال ها ظاهر می شوند. تشخیص علائم دیابت نوع 2 در ابتدا ممکن است سخت باشد و گاهی اوقات ممکن است با علائم طبیعی پیری اشتباه گرفته شود.

از دلایل ابتلا به  دیابت نیز می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• مقاومت به انسولین (معمولا در دیابت نوع دو)
• اختلال خود ایمنی (معمولا در دیابت نوع یک شاید به علت یک ویروس)
• اختلالات ژنتیکی (دیابت نوزادی،شروع بلوغ در نوجوانان و ...)
• اضافه وزن و چاقی (معمولا دیابت نوع دو)
• برداشتن یا التهاب شدید پانکراس
• رژیم های غذایی سرشار از کربوهیدارت ،قند و چربی و کم تحرکی

عوارض دیابت چیست؟

با درمان (رعایت رژیم غذایی، مصرف منظم داروها، تحرک بدنی و ...) ، بسیاری از افراد مبتلا به دیابت می توانند از بروز عوارض احتمالی این بیماری جلوگیری کنند.در غیر این صورت عوارض مختلفی رخ خواهد داد. این عوارض می توانند جدی و احتمالاً تهدید کننده زندگی باشند.

• بیماری های قلبی عروقی: دیابت خطر ابتلا به مشکلات قلبی عروقی مختلف از جمله سکته مغزی، حمله قلبی و تصلب شرایین (تنگ شدن رگ ها) را افزایش می دهد.
• آسیب عصبی: آسیب عصبی می تواند باعث درد، گزگز و بی حسی به خصوص در پاها شده و در صورت عدم تنظیم قند خون منجر به از دست دادن کامل احساس در اندام های آسیب دیده شود.
• آسیب کلیه: آسیب به کلیه ها در موارد شدید می تواند باعث نارسایی کلیه شود و ممکن است منجر به دیالیز یا پیوند کلیه شود.
• آسیب چشم: دیابت در موارد شدید می تواند منجر به کوری و سایر مشکلات بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم شود.
• آسیب پا(پای دیابتی) : جریان خون ضعیف به اندام ها خصوصا پاها و آسیب عصبی می تواند عوارض مختلفی ایجاد کند. برای مثال، زخم‌ها به کندی بهبود یابد و ممکن است موجب ایجاد عفونت های جدی در موارد شدید قطع عضو شود
• هیپوگلیسمی: مصرف زیاد انسولین، مصرف زیاد دارو و عدم رعایت رژیم غذایی می تواند باعث کاهش بیش از حد قند خون و هیپوگلیسمی می شود .علائم اولیه شامل احساس لرزش، سرگیجه، خستگی یا تحریک پذیری می باشد. هیپوگلیسمی باید سریع درمان شود در غیر اینصورت منجر به بیهوشی و در نهایت مرگ گردد

دیابت را چگونه تشخیص دهیم؟

تشخیص دیابت معمولاً با آزمایش خون تشخیص داده می شود:

آزمایش تصادفی قند خون (BS): قند خون غیر ناشتا اگر بالاتر از  200 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد ُ نشان دهنده ابتلا به دیابت است. به عبارت دیگر تحت هیچ شرایطی نباید قند خون به بالاتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر برسد

آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا (FPG): قند خون ناشتا اگر بالاتر از  126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد ُ نشان دهنده ابتلا به دیابت است. به عبارت دیگر تحت هیچ شرایطی نباید قند خون ناشتا به بالاتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر برسد

آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله( HbA1c ):6.5یا بالاتر نشان دهنده دیابت است.

تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در این نوع آزمایش 75 گرم گلوکز به صورت خوراکی وارد بدن می شود که معمولا برای افراد باردار تجویز می شود.در این نوع ازمایش سه بار نمونه خون و به فاصله هر ساعت اندازه گرفته می شود.قند خون بیشتر یا مساوی 92 در حالت ناشتا،قند خون 180 میلی گرم یا بیشتر بعداز گذشت یک ساعت و قند خون بیشتر یا مساوی 153 میلی گرم یا بیشتر بعد از گذشت دو ساعت نشان دهنده دیابت بارداری بوده و حتی داشتن یک مورد غیر طبیعی نیز به منزله دیابت بارداری خواهد بود.

آزمایش‌هایی نیز برای تشخیص دیابت نوع 1 و نوع 2، مانند آزمایش کتون ادرار یا آزمایشات آنتی‌بادی گلوتامیک اسید دکربوکسیلاز (GAD)  به کار می روند

هر آزمایشی که استفاده شود، معمولاً چندین بار تکرار می‌شود تا پزشکان بتوانند تصویر دقیقی از سطح گلوکز خون فرد به دست آورند.

انواع درمان دیابت:

حقیقت این است که هیچ درمانی برای دیابت وجود ندارد، به این معنی که هدف از درمان، مدیریت سطح گلوکز خون و کنترل علائم و عوارض احتمالی این بیماری است. در اکثر موارد، دیابت را می توان با موفقیت مدیریت کرد.

افراد مبتلا به دیابت نوع  یک معمولاً به درمان منظم انسولین نیاز دارند تا سطح انسولین خود را در حد نرمال نگه دارند. که معمولا تزریق انسولین حدود دو تا چهار بار در روز با استفاده از سرنگ یا قلم انسولین صورت می گیرد.

تغییر سبک زندگی روش اصلی درمان دیابت نوع دو است که شامل موارد زیر می باشد:

تغییرات رژیم غذایی: خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل کلید کنترل دیابت نوع دو است. یک متخصص تغذیه می‌تواند دستورالعمل‌هایی در مورد آنچه باید بخورد ارائه دهد، اگرچه به طور کلی یک رژیم غذایی کم چربی و پر فیبر، میوه‌ها و سبزیجات توصیه می‌شود. آشنایی با نمایه گلیسمیک غذاها و آموزش آن می تواند برای تنظیم قند خون بسیار مفید باشد

ورزش: سی دقیقه ورزش با شدت متوسط ​​پنج بار در هفته به طور کلی برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو توصیه می شود.

کاهش وزن: اگر فرد مبتلا به دیابت نوع دو مبتلا به چاقی باشد، کاهش وزن موجب تنظیم سطح گلوکز خون خواهد شد.

استفاده از داروها:در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی به تنهایی برای کاهش گلوکز خون به سطح هدف کافی است و منجر به بهبودی می شود. با این حال، برخی از افراد ممکن است به دارو نیز نیاز داشته باشند. داروهایی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از متفورمین، داروهای سولفونیل اوره، ناتگلینید و رپاگلینید.