التهاب در بدن چیست و چگونه با رژیم غذایی می توان آن را بهبود بخشید ؟

رژیم غذایی ضد التهابی رژیمی است که برای کمک به کاهش التهاب در بدن به کار می رود. باور رایج بر این است که "التهاب" همیشه بد است. اگرچه التهاب عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد می کند، ولی در واقع التهاب پاسخی است که بدن ما در قبال  مهاجم خارجی مانند باکتری، ویروس یا آلرژن ارایه می دهد .زمانی که آسیب در بدن ما رخ می دهد،  سلول های ایمنی به سرعت وارد عمل  شده و سعی میکنند از التهاب جلوگیری کنند  . ممکن است عطسه یا سرفه کنیم تا عامل التهاب را از بین ببریم. ممکن است درد و تورم را در محل بریدگی یا جراحت احساس کنیم تا به ما نشان دهد که با این ناحیه آسیب دیده مهربان تر باشیم.

خون به سرعت در قسمت آسیب دیده  جریان پیدا می کند که باعث احساس  گرما یا قرمزی می شود. اینها نشانه هایی هستند که نشان می دهد سیستم ایمنی بدن ما در حال ترمیم بافت آسیب دیده یا مبارزه با مهاجمان است. با بهبودی، علایم  به تدریج فروکش می کند.التهاب زمانی مضر است که طولانی مدت باشد و به سلول های سالم حمله کند.

بیماری های اتوایمیون(خود ایمنی) هم نوعی از بیماری هستند که موجب التهاب در بدن گردیده و معمولا منشاء ژنتیکی دارد.دراین بیماری سیستم ایمنی بدن به طور مداوم به سلول ها حمله می کند. از جمله این بیماری ها می توان به لوپوس، فیبرومیالژیا، مولتیپل اسکلروزیس، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 و بیماری کرون اشاره نمود. گاهی اوقات یک سبک زندگی ناسالم مانند ورزش نکردن، استرس زیاد و رژیم های غذایی پر کالری می تواند باعث ایجاد سطوح پایین التهاب مزمن در کل بدن شود که به آن متافلماسیون گفته می شود.این نوع التهاب با درجه پایین معمولاً علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند، اما با گذشت زمان متافلماسیون می تواند زمینه را برای بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی عروقی، بیماری کبد چرب غیر الکلی، دیابت نوع 2، بیماری آلزایمر، سرطان ها (مانند سرطان سینه، سرطان روده بزرگ) و ... ایجاد کند.

رژیم های ضد التهابی برای کاهش التهاب در بدن تجویز می شوند. در این نوع از رژیم میوه ها و سبزیجات، چربی های غیراشباع، غلات کامل تصفیه شده، چای، قهوه، گیاهان، و ماهی های روغنی تشکیل شده است .رژیم مدیترانه ای و رژیم غذایی DASH برنامه های غذایی محبوبی هستند که در حال حاضر جز رژیم های برتر ضد التهاب هستند. در این نوع رژیم گوشت قرمز،نوشابه، غذاهای فرآوری شده،غذاهایی که با شکر تهیه شده اند حذف می گردد.

دررژیم ضد التهابی میزان انرژی مصرفی اهمیت خاصی ندارد. اگر چه به علت کاهش مصرف شکر و چربی های مضر کاهش وزن نیز اتفاق خواهد افتاد. این رژیم غذایی  آنتی اکسیدان (مواد ضد سرطان) و فیبر را به میزان کافی به بدن می رسانند. این آنتی اکسیدانها و فیبرها مواد التهابی موجود در سلولی را کاهش می دهند، سیگنال های التهابی ناشی از سیستم ایمنی را مهار می کنند، میکروب های سالم روده را تقویت می کنند و با کند کردن هضم غذا از افزایش قند خون جلوگیری می کنند. همچنین آنها با اثر بر بافت چربی نیز موجب کاهش التهاب در بدن خواهند شد.

نمونه هایی از غذاهای ضد التهاب در لیست ذیل آورده شده اند:

•           میوه ها

•           سبزیجات

•           غلات کامل با فیبر بالا(نان سنگگ)

•           حبوبات

•           روغن زیتون

•           آجیل

•           گردو

•           ماهی

•           چای

•           قهوه تلخ

•           شکلات تلخ با حداقل 70 درصد یا بیشتر

•           زردچوبه

•           زنجبیل

از جمله مواد غذایی که در رژیم ضد التهاب حذف می گردند :

•           نوشیدنی های شیرین مانند نوشابه، آبمیوه صنعتی

•           نان لواش

•           نان تافتون

•           پاستا و ماکارونی

•           برنج

•           غذاهای سرخ شده

•           گوشت قرمز

•           سوسیس و کالباس

•           خامه

•           کره

•           مرغ

عوامل دیگری به غیر از رژیم غذایی ممکن است به کنترل التهاب کمک کند، مانند ورزش منظم، کنترل استرس و خواب کافی.

در واقع رژیم های غذایی التهاب زا سرشار از گوشت ، چربی اشباع شده ، قندهای تصفیه شده، نمک و آرد سفید و فیبر، مواد مغذی و فیتوکمیکال های کم دارند. این رژیم‌ها همچنین دارای کالری با بار گلیسمی بالا هستند که به طور بالقوه منجر به افزایش قند خون، مقاومت به انسولین و افزایش وزن می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی که اکنون اکثر ایرانیان از آن استفاده می کنند(مصرف زیاد نان و برنج ،غذاهای سرخ شده و فراوری شده و ...با افزایش نشانگرهای خونی التهاب مرتبط بوده یا به عبارت دیگر منجر به ایجاد التهاب مزمن در بدن خواهند شد.

التهاب مزمن می تواند به علت بیماری های زیادی من جمله آترواسکلروز (سختی عروق) ایجاد شود. آترواسکلروز بیماری است که به علت رژیم غذایی نامناسب، رادیکال های آزاد تولید شده و موجب اکسیداسیون  ذرات کلسترول LDL می شود. کلسترول LDL اکسید شده و چندین نوع سلول ایمنی باعث ایجاد ضایعات و پلاک در شریان های قلب می شود که می تواند منجر به بیماری ایسکمیک قلبی (نوعی بیماری قلبی ناشی از تنگی یا انسداد نسبی شریان ها) شود. یک رژیم غذایی طولانی مدت که سرشار از چربی های اشباع شده و کلسترول است ،سطح LDL و خطر رادیکال های آزاد را افزایش داده و موجب واکنش بدن و در نتیجه پاسخ ایمنی می شود، که به وضعیت مزمن پیش التهابی ضعیف منجر خواهد شد. و این التهاب نیز خود می تواند سرمنشا سایر بیماری ها شود.

رژیم غذایی پرچرب یا قند بالا نیز یکی از دلایل اصلی التهاب ضعیف در بدن می باشد .در واقع این نوع رژیم غذایی موجب  تجمع اسیدهای چرب در بافت چربی (و سایر بافت ها) وارسال  سیگنال‌ هایی از طریق بافت چربی به سلول‌های ایمنی  و در نتیجه باعث التهاب در اندام‌هایی مانند پانکراس می شود. پانکراس ملتهب نیز منجر به مقاومت به انسولین و دیابت خواهد شد. بنابراین، چاقی و خوردن رژیم غذایی سرشار از چربی های اشباع شده و قندهای تصفیه شده، خطر آسیب سلولی را به دلیل افزایش فعالیت سلول های ایمنی افزایش می دهد.

رژیم ضد التهابی حاوی غذاهای غنی از مواد مغذی، فیبر و فیتوکمیکال‌ها است و از طریق محدودیت یا حذف غذاهای التهاب زا موجب کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب خواهد شد. همچنین اخیرا نیز تحقیقات در خصوص بررسی اثرات رژیم‌های غذایی غنی از فیبر گیاهی در حال انجام است  که موجب رشد بیشتر از میکروب‌های مفید روده و کاهش وضعیتی به نام اندوتوکسمی متابولیک جلوگیری کند. اندوتوکسمی متابولیک التهابی با درجه پایین است که به دلیل افزایش تعداد اندوتوکسین‌ها رخ می‌دهد.اندوتوکسین ها موجب ایجاد التهاب مرتبط با بیماری‌های متابولیک مانند بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 می شوند .

مطالعه ای  روی شرکت‌کنندگان در معرض خطر بیماری‌های قلبی عروقی نشان داد که رژیم مدیترانه‌ای(رژیم ضد التهاب)  با تأکید بر میوه‌های تازه، سبزیجات، حبوبات، آجیل، غذاهای دریایی و روغن زیتون به طور قابل‌توجهی چندین نشانگر التهاب را در مقایسه با رژیم کم‌چرب کاهش می‌دهد.

کلام آخر اینکه به افرادی که مبتلا به بیماری های التهابی خصوصا لوپوس، فیبرومیالژیا، مولتیپل اسکلروزیس، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 و بیماری کرون هستند، توصیه می کنیم با پیروی از یک رژیم ضد التهاب ( رژیم مدیترانه ای، رژیم غذایی DASH ) وضعیت خود را بهبود ببخشند. که در این راه ما همراه و مشاور شما خواهیم بود.البته  در کنار رژیم غذایی، ترکیب سایر عوامل سبک زندگی سالم که تأثیر مثبتی بر پاسخ ایمنی بدن دارند، مانند کاهش استرس، ورزش منظم و خواب کافی نیزاهمیت بسیاری دارد.